Πρεζάκια εθισμένα στον πόνο στα πλαίσια ενός κυνικού κόσμου

Για πρώτη φορά η ανθρωπότητα κατάφερε να «διεισδύσει» στη βάση Δέλτα του αμερικανικού στρατού, την ευρέως γνωστή βάση του Γκουαντάναμο. Ένα βίντεο ενός κρατουμένου εκεί ήρθε στο φώς που έδειχνε τον Ομάρ Καντρ, 16 ετών τότε, να ανακρίνεται από Καναδούς πράκτορες ώστε να τους δώσει περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά μουσουλμάνους εξτρεμιστές και πιθανές επιθέσεις.
Ο Ομάρ, κατηγορείται για τη δολοφονία ενός Αμερικανού στρατιώτη και τον τραυματισμό ενός ακόμη με τη ρίψη μιας χειροβομβίδας. Ακόμη, θεωρείται ότι έχει πολύ στενές διασυνδέσεις με την Αλ Κάιντα. Η ανάκριση έγινε το Φεβρουάριο του 2003 και σήμερα 5 χρόνια αργότερα το συγκεκριμένο βίντεο βγήκε στη δημοσιότητα μετά από την εντολή του Καναδικού Ανώτατου Δικαστηρίου.
Κατά τη διάρκεια του βίντεο βλέπουμε τον Ομάρ να υποστηρίζει ότι έχει πέσει θύμα βασανιστηρίων και δείχνει ουλές που κατ’ αυτόν αποδεικνύουν κακομεταχείριση. Οι δικηγόροι του υποστηρίζουν ότι επί 3 εβδομάδες βασανίστηκε με τη μέθοδο “frequent flyer”, μέθοδο στέρησης ύπνου.
Αναλώσιμη είδηση
Αυτό που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν το γεγονός ότι η κάλυψη από τα ΜΜΕ και η αντίδραση του κόσμου δεν ήταν ακριβώς αυτή που περίμενα. Σχεδόν καμιά εφημερίδα δεν το ανέφερε στην πρώτη σελίδα –τουλάχιστον στο Λονδίνο όπου βρίσκομαι τώρα-. Όλες είχαν σχετικό άρθρο μετά την 15η σελίδα τους. Όσον αφορά τα ηλεκτρονικά μέσα, η ίδια ιστορία, κανένα site δεν το είχε ως πρώτο θέμα. Αυτή η υποπροβολή συνέβαλε στην ήπια αντίδραση των θεατών - αναγνωστών και στην αντιμετώπιση της είδησης ως θέμα μιας ημέρας.
Τότε μου ήρθαν στο μυαλό οι εικόνες μέσα από τις φυλακές Αμπού Γκράιμπ και η τότε αντίδραση των μέσων και του κόσμου. Οι εικόνες που έδειχναν του φυλακισμένους να βασανίζονται απάνθρωπα από Αμερικανούς στρατιώτες άσκησαν μεγάλη επιρροή σε όλο τον κόσμο και το σοκ που προκάλεσαν είχε ως αποτέλεσμα την άμεση αντίδραση των πολιτικά υπεύθυνων.
Καμιά αντίδραση
Τι είναι όμως αυτό που κάνει αυτές τις δύο παρόμοιες υποθέσεις τόσο διαφορετικές αναφορικά με την ανθρωπιστική βοήθεια και την αντίδραση της κοινής γνώμης. Τι είναι αυτό που κάνει μια φωτογραφία βασανιστηρίων να προκαλεί μεγαλύτερο δέος από ένα βίντεο ενός 16χρνου να ανακρίνεται; Είναι η ίδια η χρήση βίαιων εικόνων; Η αναφορά των γεγονότων δεν είναι αρκετή; Οι μη βίαιες εικόνες φαίνεται ότι δεν ασκούν καμιά επιρροή πια. Είναι όντως έτσι;
Όταν ένας φίλος μου είδε την ανάκριση η αντίδραση του ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. «Ε και; Όλοι ξέρουμε τι γίνεται εκεί και πώς είναι μια ανάκριση. Άσε που εδώ φαίνεται να του φέρονται αρκετά καλά.» Ενώ ο Ομάρ Καντρ κατηγορεί τους ανακριτές ότι τον κακομεταχειρίζονται δεν έχουμε καμιά απόδειξη ότι λέει αλήθεια.


Τακτική του ΣΟΚ
Ενώ έδειχνε τις πληγές του και οι δικηγόροι του παρέδωσαν μεγάλο αριθμό πληροφοριών περί βασανιστηρίων, κανείς δεν πείστηκε. Χρειαζόμαστε εικόνες σοκ για να πιστέψουμε! Χρειαζόμαστε εικόνες για να συμπονέσουμε κάποιον. Τι υποστηρίζει το θύμα δεν είναι αρκετό, τι περιγράφει δεν μας φτάνει. Οι θεατές επιθυμούν δράμα, την τραγωδία. Χρειαζόμαστε το συναίσθημα για να νιώσουμε πιο κοντά στο θύμα και να κάνουμε κάτι για την κατάσταση του.
Αυτό που είπε ο φίλος μου χωρίς να καταλαβαίνει τη σημασία που είχαν τα λεγόμενα του, ήταν ότι όλοι πάνω κάτω ξέρουμε τι συμβαίνει στον κόσμο. Ή τουλάχιστον νομίζουμε ότι ξέρουμε. Για το Γκουαντάναμο για παράδειγμα, όλοι είχαμε ενημερωθεί στο παρελθόν για την κατάσταση εκεί και είχαμε ακούσει της κατηγορίες πρώην κρατουμένων. Ο Ομάρ δεν μας προσέφερε τίποτα καινούριο η συνταρακτικό. Όταν κάποιος βομβαρδίζεται με ειδήσεις όπως αυτό κάθε μέρα, φτάνει σε ένα σημείο που υπνωτίζεται και απαιτείται ένα σκάνδαλο για να ξυπνήσει. Είναι μια μάχη μεταξύ της ειδησεογραφικής κόπωσης και του σοκ.
Άρτο και θεάματα
Πιστεύω βαθιά ότι αυτή η τάση είναι ένοχη για τον μιντιακό κόσμο που έχουμε πια. Είναι σαν το Κολοσσαίο της αρχαίας Ρώμης. Οι αιμοδιψείς θεατές απαιτούσαν το σοκ για να ενεργήσουν. Αναλαμβάνουμε δράση μόνο όταν βλέπουμε βαρβαρότητες και αντιδρούμε μόνο στην ωμή βία. Ο Ομάρ να κλαίει και να ικετεύει τους ανακριτές να τον σκοτώσουν είναι ξεκάθαρο ότι δεν αρκεί. Είναι κυνικός ο κόσμος που ζούμε και οι αναγνώστες επιζητούν περισσότερα για να είσαι πρωτοσέλιδο.

( Το κείμενο αυτό γράφτηκε στα πλαίσια του καλοκαιρινού προγράμματος του πανεπιστημίου LSE και αρχικά δημοσιεύτηκε στο www.polismedia.org)